اشاره‌های استاد پرویز شهریاری (گزیده «اشاره»های استاد پرویز شهریاری در مجله «چیستا»)

توضیحات

نخستین شماره مجله چیستا، ماه‌نامه فرهنگی، اجتماعی و علمی، در شهریورماه 1360 منتشر شد. صاحب‎امتیاز مجله آقای مهندس پرویز ملک‎پور، آن زمان نماینده زرتشتیان در مجلس بود و سردبیری آن را استاد پرویز شهریاری، ریاضی‌دان, نویسنده، مترجم و بهبودخواه اجتماعی سرشناس، بر عهده داشت. در اوستا و سنسکریت ریشه واژه «چیت» به معنی اندیشیدن، دانستن، فهمیدن و خود و پیرامون را از راه پژوهش و کاوش دریافتن است و چیستا از این ریشه برآمده و معنی و مفهوم آن، اندیشه، دریافتن، دانش و بینش است، به‌ویژه دانش درونی که از ژرف‎نگری به‎دست آید.
تا شماره 4 سال 1360، سرمقاله‎های چیستا را پرویز ملک‎پور می‎نوشت؛ اما سرمقاله شماره 5 این سال را با عنوان «راه دشوار ما» استاد شهریاری نوشته است. ما تنها این «سرمقاله» را در این کتاب منتشر کرده‎ایم. سرمقاله شماره 6 این سال را دوباره پرویز ملک‎پور نوشته است.
در شماره 7 سال 1360، استاد پرویز شهریاری نخستین «اشاره» خود را در جایگاه مقدمه مجله چیستا می‎نویسد. ایشان در همان شماره به یکی از مهم‎ترین مسائل اجتماعی و سیاسی اشاره می‎کند و با آگاهی درخشان، هشدار می‎دهد که: «کارتر و ریگان در هیچ یکشنبه‎ای کلیسا را فراموش نمی‎کنند. آیا تنها به همین دلیل باید در کنار کاخ سفید و مثلاً در مقابل فیدل کاسترو ایستاد؟ یا از رئیس جمهور مسیحی کره جنوبی در برابر کره شمالی دفاع کرد؟ نه بدون هیچ تردیدی، هیچ انسان آزاده‌ای چنین حکمی نمی‌کند.»
در شماره 8 این سال، استاد «اشاره»ای ننوشته‌اند؛ اما به عنوان سرمقاله مطلبی نگاشته‌اند با عنوان «بهاران خجسته باد». در شماره 9 همین سال، پس از سرمقاله پرویز ملک‌پور، استاد شهریاری «اشاره‌ای دیگر» را نوشته‌اند. در شماره 10 که آخرین شماره این سال است، استاد بار دیگر سرمقاله نوشته‌اند، نه «اشاره».
در نخستین شماره سال 1361(شهریورماه)، سرمقاله کوتاهی هست که نام استاد را بر خود ندارد. در شماره‌های 2 و 3 نه سرمقاله وجود دارد و نه اشاره. سرمقاله‌های شماره 4 و 5 را استاد شهریاری نوشته‌اند. شماره 6 (بهمن 1361) سرمقاله و اشاره ندارد؛ شماره 7, 8 این سال که در یک شماره درآمده است، و شماره 9 سرمقاله دارند اما نام نویسنده ندارند. از شماره 10 (تیرماه 62) نام پرویز شهریاری به عنوان سردبیر از پیشانی مجله حذف می‎شود.
چیستا که از مهرماه 1362، از انتشار بازمانده بود، از شهریور 1364 انتشار خود را آغاز می‎کند؛ اما از نام استاد نه در مقام سردبیری و نه به عنوان نویسنده «اشاره» اثری وجود ندارد. در مهرماه 1364 باز هم نام استاد به عنوان سردبیر در مجله وجود ندارد، اما «اشاره» چاپ شده است، در کنار سرمقاله که نام نویسنده ندارد. جز در دو شماره، در باقی شماره‌های این سال «اشاره» در کنار سرمقاله چاپ شده است.
در سال 1365، گرچه نام استاد به عنوان سردبیر در صفحه فهرست‌های چیستا وجود ندارد اما «اشاره»های استاد ادامه می‎یابند.
از شماره مهرماه سال1366 نام استاد شهریاری به عنوان سردبیر به چیستا بازمی‎گردد.
«اشاره»های استاد پرویز شهریاری تا آخرین شماره مجله چیستا یعنی تا بهمن‎ماه 1390ادامه می‎یابد. چیستا جز در نخستین سال‎ها که ماهانه منتشر می‎شد، به صورت دو‎ماه‎نامه و گاه در موارد کمی به صورت فصل‎نامه منتشر شد. در این کتاب، ماه انتشار مورد استناد قرار گرفته است.
بنابراین، باید در نظر داشت که بسیاری از «اشاره»ها، مربوط به دو‌ماه و گاه سه‌ماه مجله هستند. در بعضی موارد در یک شماره استاد دو و گاه سه «اشاره» نوشته‌اند و در بعضی مواقع اندک «اشاره»ای وجود ندارد.
در طی نزدیک به 30 سال که چیستا منتشر شد، بعضی از «اشاره»ها که به مناسبت‌های خاصی می‌پرداختند، عیناً تکرار شده‎اند، که موارد تکراری حذف شده‎اند. در سال‎های پایانی زندگی، که استاد بیمار بودند، گرچه مضمون «اشاره»ها همچنان پرمفهوم و آگاهی‌بخش هستند، اما انسجام متن و شیوایی قلم استاد آسیب دیده است. باید یادآور شویم که انسجام و پیوستگی و شیوایی و نثر ساده، اما اثرگذار استاد شهریاری، آن‎چنان درخشان است که می‎تواند راهنمای نویسندگان و مترجمان باشد.
استاد شهریاری در «اشاره»های خود با اشاره به رویدادها و سرگذشت‎های تاریخی با ظرافت مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی معاصر را با کلامی ساده، پر مغز، شیوا و منسجم مطرح می‎کردند و راه‎حل‎های انسان‎مدارانه را ارائه می‎دادند. عدالت اجتماعی، آزادی، همبستگی بشری، ایران‎دوستی، ابراز دوستی و احترام نسبت به مردم جهان، دانشوری و هنرپروری و بهبودخواهی برای مردم به‎ویژه زحمت‎کشان و رنج‎دیدگان و احترام به شخصیت‎های علمی، اجتماعی، سیاسی و هنری، و تأکید فراوان بر حفظ آثار گذشتگان و… مضمون اصلی «اشاره»های استاد را تشکیل می‎دهد.
نگارنده وظیفه خویش می‎داند که صمیمانه از دوست فرهیخته خود، جناب شهنام دادگستر، که ویراستاری کتاب را در کمال بزرگواری بر عهده گرفتند، سپاس‌گزاری کند. در‌عین‌حال ضروری است تا احترام عمیق خود را نسبت به مدیر و کارکنان شریف و کاردان نشر پژواک فرزان ابراز کنم. ارزیابی‌ها و انتقادهای خوانندگان ارجمند، محبتی است مهربانانه در حق نگارنده.